मुख्य संपादक तथा संचालक//सुरेश मोतकुरवार
#indindastak#onlienewsportal#social#education#politcal#entertainment#crime
🖋️ गिरीश एम. जोगे
मी आणि माझे मित्र अॅड. राकेश तोरे सुरजगड लोह खनिज प्रकल्पातील अन्याय आणि अत्याचारांविषयी चर्चा करण्यासाठी मा. इंजी. सतीश दादा पेंदाम यांच्याशी संवाद साधण्याचा विचार करत होतो. त्याचवेळी माझ्या गावातील लोकांनी मला फोन करून कळवले की, शहीद वीर बाबुराव सडमेक यांच्या पुतळ्याच्या अनावरण कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात आले आहे. त्यांनी विचारले की, आपण सतीश दादा पेंदाम यांना या कार्यक्रमासाठी आमंत्रित करू शकतो का?
मी आणि अॅड. राकेश तोरे नागपूरमध्येच राहतो, त्यामुळे आम्हाला सतीश दादांची प्रत्यक्ष भेट घेऊन त्यांच्याशी संवाद साधण्याची संधी होती. दोन दिवसांच्या शोधानंतर अखेर आम्हाला ते भेटले. त्यावेळी सुरजगड लोह खनिज प्रकल्पातील अन्याय आणि अत्याचारांविषयी आम्ही त्यांच्याशी सविस्तर चर्चा केली.
चर्चेदरम्यान, सतीश दादांनी आम्हाला सुप्रीम कोर्टाचे सुप्रसिद्ध वकील अॅड. बलराज सिंग मल्लिक यांच्याशी चर्चा करण्याचा सल्ला दिला. त्यांनी आमच्यासमोरच अॅड. मल्लिक यांना फोन करून सुरजगडमधील परिस्थिती सांगितली आणि त्यांना प्रत्यक्ष पाहण्यासाठी आमंत्रित केले. याचवेळी अॅड. मल्लिक यांच्या दिल्ली-नागपूर विमान प्रवासाचा संपूर्ण खर्च स्वतः उचलण्याची तयारी त्यांनी दर्शवली, हे त्यांचे मोठेपण होते.
👉सुरजगड दौरा आणि पर्यावरणीय विनाशाचे वास्तव
12 मार्च रोजी सकाळी 5 वाजता मा. इंजी. सतीश दादा पेंदाम सुप्रीम कोर्टाचे वकील अॅड. बलराज सिंग मल्लिक यांना घेऊन नागपूरहून बोलेपल्लीकडे निघाले. सकाळी 10:30 वाजता ते कार्यक्रमस्थळी पोहोचले. मात्र, बाहेरून येणाऱ्या लोकांची वाट पाहावी लागल्याने कार्यक्रम सुरू होण्यास उशीर होत होता.
मी विचार केला की, या वेळेचा उपयोग करून सुरजगड लोह खनिज प्रकल्पाची वास्तविक परिस्थिती अॅड. मल्लिक साहेबांना दाखवावी. त्यांनीही उत्साहाने होकार दिला. मग मी आणि अॅड. राकेश तोरे, अॅड. मल्लिक साहेबांना घेऊन बोलेपल्लीहून एटापली मार्गे गेदावरून तोडसा, पेटा, बांडे आणि हेडरी मार्गे सुरजगडच्या दिशेने निघालो.
👉स्थानिक परंपरांचा अनुभव
सुरजगडच्या मार्गावर जात असताना आम्हाला एका गावाच्या रस्त्यावर तळी दिसली, जिथे स्थानिक लोक ताडी (पारंपरिक मद्य) काढत होते. हे पाहून मल्लिक साहेबांनी मला विचारले की, हे काय आहे? मी त्यांना सांगितले की, या भागात तळीचा हा हंगाम असतो आणि लोक ताजी ताडी काढून सेवन करतात. त्यांनी याबद्दल अधिक जाणून घ्यायची इच्छा व्यक्त केली आणि ताजी ताडी चाखण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी पहिल्याच घोटात आनंदाने सांगितले की, “ही तर खूप छान आहे!”
यानंतर, मोहाची झाडे दिसली आणि जमिनीवर मोहाची फुले पडलेली होती. मल्लिक साहेबांना मोहाच्या फुलांची माहिती नव्हती, त्यामुळे त्यांनी ती चाखून पाहिली. त्यांना मोहफुलांचा स्वादही खूप आवडला.
प्रवासादरम्यान, आम्ही मल्लिक साहेबांना सुरजगड लोह प्रकल्पाचा संपूर्ण परिसर दाखवत होतो आणि तिथे होणाऱ्या अन्यायाची, जबरदस्तीची व अत्याचारांची माहिती देत होतो. मात्र, या प्रवासात सगळ्यात जास्त प्रकर्षाने जाणवले ते म्हणजे लालसर मातीचा प्रचंड विळखा.
👍 लालसर मातीचे संकट
👉सुरजगडमध्ये जात असताना लालसर मातीने संपूर्ण परिसर व्यापला होता.
👉ही माती एकदा कपड्यांना, गाड्यांना किंवा अंगाला लागली की, सहजासहजी निघत नाही.
👉रस्त्याच्या दुतर्फा झाडे, घरे, जमिनीवरील गवत—सर्व काही या लालसर मातीने झाकलेले होते.
👉गाडीने जाताना उडणाऱ्या धुळीमुळे वातावरण सतत गडद असते, आणि आरोग्यावरही परिणाम होतो.
सततच्या खाणकामामुळे संपूर्ण परिसर धुळीच्या विळख्यात सापडला आहे. वृक्षसंपदा लालसर मातीने झाकली गेली असून वनस्पतींच्या नैसर्गिक वाढीवरही विपरीत परिणाम झाला आहे.
मल्लिक साहेबांनी हे पाहून गंभीर चिंता व्यक्त केली आणि स्पष्ट सांगितले—”हा केवळ औद्योगिक प्रकल्प नाही, तर हा पर्यावरणाचा संपूर्ण विध्वंस आहे. हा विषय गंभीरपणे न्यायालयात मांडला पाहिजे.”
👉आदिवासींच्या जमिनींवर चाललेला डाव
सुरजगड लोह प्रकल्पापासून एटापल्लीपर्यंतच्या रस्त्यावर प्रवास करत असताना आणखी एक धक्कादायक बाब समोर आली – आदिवासींच्या जमिनींवर चाललेली मोठी लूट.
मी मल्लिक साहेबांना सांगितले की, या संपूर्ण भागात खाणींच्या नावाखाली स्थानिक आदिवासींच्या जमिनी लिजवर घेण्यात आल्या आहेत. मात्र, हे फक्त खाणकामापुरते मर्यादित नाही.
या जमिनींवर मोठमोठ्या इमारती, ऑफिसेस आणि व्यावसायिक संकुले उभारली जात आहेत.
संपूर्ण रस्त्याच्या बाजूने नवीन आणि भव्य इमारती उभ्या राहिलेल्या दिसत होत्या.
हे पाहून मल्लिक साहेब चकित झाले आणि त्यांनी विचारले, “ही जमीन स्थानिक आदिवासींची आहे ना? मग एवढे मोठे बांधकाम कसे चालू आहे?”
मी त्यांना स्पष्ट केले की, कंपन्यांनी आदिवासींच्या जमिनी भाडेकराराने घेतल्या आणि त्यावर मोठ्या प्रमाणात बांधकाम सुरू केले आहे. अनेक ठिकाणी तर स्थानिकांना माहितीही नाही की, त्यांच्या जमिनींचा उपयोग कशासाठी केला जात आहे.
ही परिस्थिती पाहून मल्लिक साहेब अधिकच गंभीर झाले. त्यांनी ठामपणे सांगितले, “हे फक्त आदिवासींच्या जमिनींचे शोषण नाही, तर त्यांचा संपूर्ण जगण्याचा अधिकार हिरावून घेण्याचा प्रकार आहे. याविरोधात कठोर कायदेशीर लढा दिला गेला पाहिजे.”
👉संपूर्ण दौऱ्याचा परिणाम
हा दौरा केवळ सुरजगड प्रकल्प पाहण्यासाठी नव्हता, तर स्थानिक संस्कृती, जीवनशैली आणि संघर्ष समजून घेण्यासाठीही महत्त्वाचा ठरला.
अॅड. मल्लिक साहेबांनी संपूर्ण परिस्थिती अनुभवली आणि हा मुद्दा न्यायालयात प्रखरपणे मांडण्याचा निर्धार व्यक्त केला.
यानंतर आम्ही पुन्हा बोलेपल्लीला परत आलो, जिथे वीर बाबुराव सडमेक यांच्या पुतळ्याच्या अनावरण सोहळ्याची तयारी पूर्ण झाली होती.
👉निष्कर्ष
सुरजगड लोह खनिज प्रकल्प हा केवळ एक औद्योगिक विषय नाही, तर हा स्थानिक आदिवासी समाजाच्या अस्तित्वाचा प्रश्न आहे.
औद्योगिक उत्खननामुळे पर्यावरणाचा विनाश होत आहे.
आदिवासींच्या जमिनी बळकावून मोठमोठी बांधकामे सुरू केली जात आहेत.
हा मुद्दा केवळ विकासाचा नसून, आदिवासींच्या हक्कांवर होणारा घाला आहे.
मा. सतीश दादा पेंदाम, अॅड. बलराज मल्लिक आणि आम्ही सर्वजण हा संघर्ष न्यायालयात नेऊन आदिवासी हक्कांची लढाई लढण्यास कटिबद्ध आहोत.
वीर बाबुराव सडमेक यांच्या स्मृतीद्वारे या लढ्याला नवी प्रेरणा मिळाली आहे, आणि हा संघर्ष यशस्वी होईपर्यंत थांबणार नाही.
